Tekstylia – Bazylika Mariacka w Gdańsku

Gdański skarb paramentów, czyli kolekcja liturgicznych szat ołtarzowych i kapłańskich należących do pierwotnego wyposażenia kościoła Mariackiego, jest jednym z najcenniejszych skarbów tekstylnych średniowiecza. Według źródeł historycznych drogocenne szaty liturgiczne ofiarowane przez patrycjuszy, cechy i bractwa, służyły w późnym średniowieczu 123 księżom, którzy posługiwali w kościele Mariackim oraz zdobiły 47 ołtarzy istniejących w tej świątyni. Wraz z nadejściem reformacji w XVI wieku szaty liturgiczne straciły swoje znaczenie. Aby uchronić je przed grabieżą, zostały ukryte w kościele – zamurowane w bocznych niszach. W latach 1791-1937 były stopniowo odnajdywane. W pierwszym okresie po ich znalezieniu, znaczna część z ponad tysiąca sztuk została sprzedana, dlatego też poza znanymi dzisiaj zbiorami, które znajdują się w Gdańsku, Lubece i Norymberdze, fragmenty skarbu gdańskich paramentów można też zobaczyć w muzeach na całym świecie. Dostępny jeszcze pod koniec II wojny światowej w Gdańsku zbiór paramentów został uratowany przed zniszczeniem dzięki członkom ewangelickiej parafii kościoła Mariackiego, z inicjatywy pastora dr Gerharda Gülzowa. Około 180 innych paramentów, które dotarły do Turyngii, zostało skonfiskowane przez ówczesne władze NRD i w latach 60. XX wieku przekazane Polsce. Znajdują się obecnie w Gdańskim Muzeum Narodowym. Około 100 pozostałych obiektów zgromadzono, a następnie wystawiano w kościele Mariackim w Lubece. Dziś jako depozyt Unii Kościoła Ewangelickiego w ramach Związku Kościołów Ewangelickich w Niemczech (UEK) przechowywane oraz eksponowane są w Muzeum Św. Anny w Lubece, jak również w Germańskim Muzeum Narodowym w Norymberdze (3 szaty liturgiczne). Po ponad 80 latach do kościoła Mariackiego w Gdańsku powróci około 100 dzieł sztuki z tzw. gdańskiego skarbu paramentów. List intencyjny podpisany przez Unię Kościołów Ewangelickich, Kościół Mariacki w Gdańsku i Archidiecezję Gdańską w 2022 r. stanowi, że paramenty w ramach darowizny, staną się własnością kościoła Mariackiego w Gdańsku. Wrócą do Gdańska, gdy tylko zostaną tu stworzone warunki do ich odpowiedniego przechowywania i eksponowania. Można się zatem spodziewać, że w przyszłości wszystkie zachowane części skarbu zostaną ponownie połączone w swoim pierwotnym miejscu, w kościele Mariackim w Gdańsku. Tkaniny, które wkrótce powrócą z Lubeki do Gdańska, symbolizują ekumeniczną jedność Kościoła katolickiego z Kościołem ewangelickim. Stanowią także świadectwo europejskiej więzi między Niemcami i Polską. W miejscu, gdzie zostały ufundowane i gdzie służyły do sprawowania kultu, niech staną sie znakiem pojednania i pokoju. Dla upamiętnienia faktu ocalenia paramentów przed zniszczeniem, poszczególne egzemplarze będą mogły nadal wystawiane być w Lubece i Norymberdze – w ramach depozytów i za zgodą kościoła Mariackiego w Gdańsku.

Der Danziger Paramentenschatz, eine Sammlung liturgischer Altartücher und Priestergewänder, die zur ursprünglichen Ausstattung der Marienkirche gehören, ist einer der wertvollsten Textilschätze des Mittelalters. Historischen Quellen zufolge wurden die von Patriziern, Zünften und Bruderschaften gestifteten kostbaren liturgischen Gewänder im Spätmittelalter von den insgesamt 123 in der Marienkirche tätigen Geistlichen verwendet. Die Altartücher schmückten die 47 Altäre der Kirche. Mit der Einführung der Reformation im 16. Jahrhundert verloren die liturgischen Gewänder ihre Bedeutung. Um sie vor Plünderungen zu schützen, wurden sie in der Kirche versteckt – eingemauert in Seitennischen. Zwischen 1791 und 1937 wurden sie nach und nach wiederentdeckt. In der ersten Zeit nach ihrer Entdeckung wurde ein großer Teil der mehr als 1.000 Stücke verkauft, so dass neben den heute bekannten Sammlungen in Danzig, Lübeck und Nürnberg auch Fragmente des Danziger Paramentenschatzes in Museen in aller Welt zu sehen sind. Die kurz vor dem Ende des Zweiten Weltkriegs in Danzig noch vorhandene Paramentensammlung wurde auf Initiative von Pfarrer Dr. Gerhard Gülzow von Mitgliedern der evangelischen Kirchengemeinde St. Marien vor der Zerstörung bewahrt. Etwa 180 Textilien, die nach Thüringen gelangt waren, wurden in den 1960er Jahren von den damaligen DDR-Behörden beschlagnahmt und an Polen übergeben. Sie befinden sich heute im Danziger Nationalmuseum. Etwa 100 Objekte wurden zunächst in der Marienkirche in Lübeck gesammelt und ausgestellt. Heute sind sie als Leihgaben der Union Evangelischer Kirchen in der Evangelischen Kirche in Deutschland (UEK) im Lübecker St.-Annen-Museum sowie im Germanischen Nationalmuseum in Nürnberg (drei liturgische Gewänder) untergebracht und ausgestellt. Nach mehr als 80 Jahren werden diese etwa 100 Artefakte aus dem so genannten Danziger Paramentenschatz zur Marienkirche Danzig zurückkehren. In einer von der Union Evangelischer Kirchen, der Danziger Marienkirche und der Erzdiözese Danzig im Jahr 2022 unterzeichneten Absichtserklärung heißt es, dass die Paramente als Schenkung in das Eigentum der Danziger Marienkirche übergehen werden. Sie werden nach Danzig zurückkehren, sobald hier die Voraussetzungen für ihre angemessene Aufbewahrung und Ausstellung geschaffen sind. Es ist daher zu erwarten, dass alle erhaltenen Teile des Schatzes demnächst wieder an ihrem ursprünglichen Ort, der Marienkirche in Danzig, zusammengeführt werden. Die Textilien, die von Lübeck nach Danzig zurückkehren werden, symbolisieren die ökumenische Einheit der Römisch-katholischen und der evangelischen Kirche. Sie zeugen auch von der europäischen Verbundenheit zwischen Deutschland und Polen. An dem Ort, an dem sie gestiftet wurden und an dem sie für den Gottesdienst verwendet wurden, sind sie ein Zeichen der Versöhnung und des Friedens. Zur Erinnerung daran, dass die Paramente vor der Zerstörung bewahrt wurden, werden einzelne Exemplare weiterhin in Lübeck und Nürnberg ausgestellt, künftig als Leihgabe der Marienkirche Danzig.

The Gdansk Parament treasure, a collection of liturgical altar cloths and priestly robes belonging to the original assets of St Mary’s Church, is one of the most valuable textile treasures of the Middle Ages. According to historical sources, the precious liturgical vestments, donated in late medieval times by patricians, gilds and brotherhoods, were used by a total of 123 clerics serving in St Mary’s Church. The altar cloths adorned the 47 altars in the church. The liturgical vestments lost their significance with the introduction of the Reformation in the 16^th century. In order to protect them from looting they were hidden in the church – in bricked-in side recesses. Between 1791 and 1937, the vestments were gradually rediscovered. A large number of the over 1,000 items were sold soon after their discovery. Consequently, besides the collections known today in Gdansk, Lübeck and Nuremberg, fragments of the Gdansk Parament Treasure can be seen in museums all over the world. Shortly before the end of the Second World War, members of the Protestant parish of St Mary’s saved the parament collection still present in Gdansk from destruction on the initiative of Rev. Dr Gerhard Gülzow. About 180 textiles that ended up in Thuringia were confiscated in the 1960s by the then East German (GDR) authorities and handed over to Poland. Today they are in the Gdansk National Museum. About 100 objects were first collected and displayed in St Mary’s Church, Lübeck. Today they are stored and exhibited in St Anne’s Museum in Lübeck and also in the Germanic National Museum in Nuremberg (three liturgical vestments), on permanent loan from the Union of Evangelical Churches (UEK) in the Protestant Church in Germany (EKD). After over 80 years, these approximately 100 artefacts from the Gdansk Parament Treasure are to return to St Mary’s Church in Gdansk. A letter of intent signed in 2022 by Union of Evangelical Churches, St Mary’s Church, Gdansk, and the Gdansk Archdiocese says that the paraments will be a gift and become the property of St Mary’s Church, Gdansk. They will return to Gdansk as soon as preparations have been made for their appropriate conservation and exhibition. So the expectation is that all the surviving elements of the treasure will be back together again in their original location, St Mary’s Church in Gdansk. The textiles returning from Lübeck to Gdansk symbolise the ecumenical unity of the Roman Catholic and the Protestant Church. They also testify to the European bonds between Germany and Poland. At the place where they were donated and used for worship, they are a sign of reconciliation and peace. To commemorate the fact that the paraments were preserved from destruction, individual examples will still be displayed in Lübeck and Nuremberg, in future on loan from St Mary’s Church, Gdansk.