PL:
Organy (1625-1629)
Marten Friese, Peter Bringemann, Andreas Fischer, Christoph Bolez, Caspar Bönichmann, David van den Block, drewno dębowe, sosnowe, lipowe polichromowane i złocone, stop cyny i ołowiu – piszczałki.
Prospekt organowy zdobiący wnętrze kościoła Mariackiego pochodzi z kościoła św. Jana w Gdańsku. Instrument wykonał mistrz Marten Friese. Obudowę snycerską wykonali Andrzej Fischer, Krzysztof Bolez, Kasper Bönicgman i Piotr Bringemann, a prace malarskie i złotnicze Dawid van den Block. W latach 1745-46 Andrzej Hildebrandt rozbudował instrument o wieże basowe, ozdobione dekoracją późnobarokową. W czasie II wojny światowej organy zdemontowano i wywieziono do miejscowości Lichnowy i Kończewice. Po wojnie trafiły do składnicy Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków w Oliwie, skąd przekazano je do Bazyliki Mariackiej. W 1981 roku z inicjatywy dr. Otto Kulcke z Oberursel, w RFN powstał Komitet Odbudowy Organów Kościoła NMP w Gdańsku (Orgelbauverein St. Marien – Danzig), do którego należeli byli mieszkańcy Gdańska. Dzięki współpracy polsko-niemieckiej, Gdańskiej Kurii Biskupiej, Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków w Gdańsku, Proboszcza Bazyliki Mariackiej ks. infułata Stanisława Bogdanowicza oraz firmy organmistrzowskiej braci Harry’ego i Guntrama Hillebrandów z Altwarmbüchen koło Hanoweru po pięciu latach zakończono wielkie przedsięwzięcie adaptacji organów do wnętrza kościoła mariackiego. Wykonano nową szafę główną, balustrady boczne, fragmenty architektury prospektu, instrument oraz przeprowadzono konserwację XVII wiecznych elementów snycerskich, które następnie wbudowano w zrekonstruowany prospekt.
Prospekt tworzą szafa główna, pozytyw przedni wraz z balustradą, podniebie empory oraz herby znajdujące się nad przejściem z kruchty do nawy kościoła. Szafę główną zdobią rzeźby muzykujących aniołów. Na szczycie wieży środkowej znajduje się orzeł z gałązką oliwną w dziobie. Ptak ten symbolizuje pokój. Na zwieńczeniach pozytywu przedniego widoczni są aniołowie w otoczeniu personifikacji Miłosierdzia i Nadziei (szczyt środkowy), Wiary i Sprawiedliwości (szczyt południowy) oraz Mądrości i Męstwa (szczyt północny). Balustrada została ozdobiona starotestamentowymi scenami z życia Tobiasza. Pomiędzy scenami znajdują się personifikacje cnót: czujność, mądrość, nadzieja, miłość, sprawiedliwość, roztropność, umiarkowanie, pobożność, łagodność i jedna niezidentyfikowana. Pod scenami, w dolnej partii znajduje się sześć kompozycji zawierających alegoryczne przedstawienie czterech pór roku i czterech żywiołów. Pod pozytywem przednim znajdują się jeszcze sceny przedstawiające koncert anielski (z prawej), króla Dawida grającego na harfie przed królem Saulem (pod wieżą centralną) oraz Dawida grającego na harfie w otoczeniu aniołków. Pod emporą, u nasady ukośnej podsufitki podwieszone są trzy ozdobne kartusze, wewnątrz których umieszczone są sceny związane ze śmiercią św. Jana Chrzciciela. Podsufitkę zdobi czternaście ośmiokątnych tarcz heraldycznych. W każdej anioł trzyma przed sobą tarczę z gmerkiem starszyzny kościelnej z 1625 roku lub pustą tarczę przygotowaną pod znaki przyszłych pokoleń.
Obecnie organy posiadają 46 głosów i pełną trakturę mechaniczną. Całość materiału jest rozmieszczona przestrzennie w czterech sekcjach: Hauptwerk – 11 głosów, Brustwerk – 10 głosów, Rückpositiv – 12 głosów, Pedal – 13 głosów rozłożonych w dwóch symetrycznych wieżach pedałowych.
ENG:
Organs (1625-1629)
Marten Friese, Peter Bringemann, Andreas Fischer, Christoph Bolez, Caspar Bönichmann, David van den Block, oak, pine, lime polychrome and gilded wood, tin and lead alloy – pipes.
The organ prospectus decorating the interior of St. Mary’s Church comes from the Church of St. John in Gdańsk. The instrument was made by master Marten Friese. The woodcarvings were made by Andreas Fischer, Christoph Bolez, Caspar Bönicgman and Peter Bringemann, the painting and goldsmith works were made by David van den Block. In the years 1745-46, Andreas Hildebrandt extended the instrument with bass towers, ornamented with late baroque decorations. During the Second World War, the organs were dismantled and taken to the villages of Lichnowy and Kończewice. After the war, they were transferred to the repository of the Provincial Office for the Protection of Monuments in Oliwa, from where they were transferred to St. Mary’s Basilica. In 1981, at the initiative of Dr. Otto Kulcke from Oberursel, the Committee for the Reconstruction of the Organ Bodies of the Church of the Blessed Virgin Mary in Gdańsk (Orgelbauverein St. Marien – Danzig) was established in Germany, consociating former inhabitants of Gdańsk. Thanks to Polish-German cooperation, the Gdańsk Bishop’s Curia, the Provincial Office for the Protection of Monuments in Gdańsk, the rector of St. Mary’s Basilica, Fr. Stanisław Bogdanowicz’s and the organ-building company of brothers Harry and Guntram Hillebrand from Altwarmbüchen near Hanover, after five years, the great project of adapting the organ to the interior of St. Mary’s Church was completed. A new main cabinet, side balustrades, fragments of the architecture of the prospectus, an instrument were made, and the seventeenth-century woodcarving elements were restored, and then built in the reconstructed prospectus.
The prospectus consists of the main cabinet, the front positive with a balustrade, the palate of the gallery and the coats of arms above the passage from the porch to the nave of the church. The main cabinet is decorated with sculptures of music-making angels. At the top of the middle tower there is an eagle with an olive branch in its beak. This bird symbolizes peace. On the tops of the front positive, there are angels surrounded by the personifications of Mercy and Hope (central peak), Faith and Justice (southern peak) and Wisdom and Courage (northern peak). The balustrade was decorated with Old Testament scenes from the life of Tobias. Between the scenes there are personifications of virtues: vigilance, wisdom, hope, love, justice, prudence, moderation, godliness, meekness and one unidentified. Under the scenes, in the lower part, there are six compositions featuring allegorical representation of the four seasons and four elements. Under the front positive, there are also scenes showing an angelic concert (on the right), King David playing the harp in front of King Saul (under the central tower) and David playing the harp surrounded by angels. Under the gallery, at the base of the diagonal soffit, three decorative cartouches are hung, inside which there are scenes related to the death of St. John the Baptist. The headlining is decorated with fourteen octagonal heraldic shields. In each of them, the angel holds in front of him a shield with a mark of church elders from 1625 or an empty shield prepared for the signs of future generations.
Currently, the organ has 46 votes and full mechanical treatment. The entire material is spatially distributed in four sections: Hauptwerk – 11 voices, Brustwerk – 10 voices, Rückpositiv – 12 voices, Pedal – 13 voices distributed in two symmetrical pedal towers.