Nabożeństwo Gorzkich Żali

Gorzkie Żale z kazaniem pasyjnym w niedzielę o godzinie 17:00.

Historia powstania Gorzkich żali to koniec XVII i I połowa XVIII w. Wtedy to warszawscy mieszczanie i magnateria, organizowali się w grupach modlitewnych tzw. bractwach nabożnych: Bractwie Różańcowym przy kościele Dominikanów oraz Bractwie św. Rocha przy kościele Księży Misjonarzy Świętego Krzyża. Z czasem rozpowszechniło się na całą Polskę Nazwa Gorzkie żale pochodzi od pierwszych wyrazów pieśni: „Gorzkie żale przybywajcie, serca nasze przenikajcie”. Pierwszy raz Gorzkie żale zostały wydane drukiem w 1707 roku staraniem ks. Wawrzyńca Stanisława Bennika, ze Zgromadzenia Księży Misjonarzy świętego Wincentego a’ Paulo pod tytułem „Snopek Myry z Ogroda Gethsemańskiego albo Żałosne Gorżkiey Męki Syna Bożego (…) rozpamiętywanie”. Gorzkie żale zostały ułożone na wzór dawnej jutrzni brewiarzowej, z zachowaniem śladów misterium pasyjnego i wykorzystaniem istniejących już pieśni pasyjnych. Korzysta się tu przede wszystkim z pasyjnej (gorzkiej) pieśni ludowej, które lud znał na pamięć i które odśpiewywał, klęcząc przed wystawionym Najświętszym Sakramentem podczas niedzielnego nabożeństwa, w miejsce odmawianych z reguły w tym czasie nieszporów, czyli wieczornych modlitw psalmami. W ten sposób widzi się przedmiot miłości (Jezusa ukrytego w Najświętszej Hostii) i rozważa się Jego gorzką mękę w 3 etapach, zależnie od przypadającej niedzieli Wielkiego Postu: przygotowanie Jezusa na śmierć: modlitwa Jezusa w Ogrójcu aż do niesłusznego oskarżenia przed sądem; okrutna męka: oskarżenie przed sądem aż do cierniem ukoronowania; sama śmierć na krzyżu. Nabożeństwo ma 3 elementy: najpierw śpiewa się pieśń na rozgrzanie serca do miłości Jezusa (pobudka), odsłaniając samą treść rozmyślania; później w śpiewie sama dusza rozważa straszny los Jezusa przechodzącego swój etap męki (lament duszy); wreszcie towarzyszy się Maryi w jej bólu z powodu tej matki (rozmowa duszy z Matką Bolesną). Z reguły dochodzi jeszcze kazanie pasyjne uwypuklające jakiś element odśpiewanej modlitwy.